वास्तुरंगमधून घर आणि त्यासंबंधीच्या अनेक विषयांवर विविध माहितीपूर्ण लेख प्रसिद्ध होत असतात. त्यामध्ये घरसजावट वस्तूंची रचना इथपासून ते घर घेणे, सोसायटी स्थापन होणे, गृहनिर्माण संस्था, अपार्टमेंट, घरांचे करारनामे, गृहनिर्माण संस्थांचा दैनंदिन कारभार ते अगदी अलीकडील अतिशय परवलीचा ठरलेला विषय म्हणजे रिडेव्हलपमेंट अशा विविध विषयांवर विस्तृत मार्गदर्शन केले गेले आहे. त्यामुळेच आमचे असंख्य वाचक अनेक प्रश्न आमच्याकडे पाठवत असतात.
म्हणूनच या पुरवणीमधून आम्ही वाचकांच्या प्रश्नांना उत्तरे देण्याचे तसेच त्यांचे शंकासमाधान करण्याचे आम्ही ठरवले आहे.
वाचकांच्या प्रश्नांची उत्तरे देतील प्रख्यात कर व कायदेतज्ज्ञ श्रीनिवास घैसास.
वाचकांनी आपले प्रश्न सुवाच्य अक्षरात व त्याचा नीट अर्थबोध होईल अशा तऱ्हेने लिहून पाठवावेत. प्रश्न शक्यतो अनेक जणांना उपयोगी पडतील अशा स्वरूपाचे असावेत. वैयक्तिक हेवेदावे असणारे प्रश्न टाळावेत. प्रश्न पाठविण्यासाठीचा पत्ता :-
द्वारा घैसास अ‍ॅण्ड असोसिएट्स
टॅक्स कन्सलन्टंट अ‍ॅण्ड
लीगल अ‍ॅडव्हायझर्स
ब्लॉक नं. २, ए विंग, तळमजला,
चंदन सोसायटी, कीर्तिकर कंपाऊंड,
नूरीबाबा दर्गा रोड,
ऑफ एल. बी. एस. रोड,
ठाणे (प.) झ्र् ४००६०१
वाचकांच्या प्रश्नांची उत्तरे देतील प्रख्यात कर व कायदेतज्ज्ञ श्रीनिवास घैसास.
वाचकांनी आपले प्रश्न सुवाच्य अक्षरात व त्याचा नीट अर्थबोध होईल अशा तऱ्हेने लिहून पाठवावेत. प्रश्न शक्यतो अनेक जणांना उपयोगी पडतील अशा स्वरूपाचे असावेत. वैयक्तिक हेवेदावे असणारे प्रश्न टाळावेत. प्रश्न पाठविण्यासाठीचा पत्ता :-
द्वारा घैसास अ‍ॅण्ड असोसिएट्स
टॅक्स कन्सलन्टंट अ‍ॅण्ड
लीगल अ‍ॅडव्हायझर्स
ब्लॉक नं. २, ए विंग, तळमजला,
चंदन सोसायटी, कीर्तिकर कंपाऊंड,
नूरीबाबा दर्गा रोड,
ऑफ एल. बी. एस. रोड,
ठाणे (प.) झ्र् ४००६०१
१) एखादी संस्था नियमबाह्य़ बिनभोगवटा शुल्क आकारू शकते का?
- मधू पाटील, अंधेरी
आपण आपली सदनिका लीव्ह लायसन्सवर देऊ शकता. कायद्याने तसा अधिकार आपणाला दिला आहे. त्यासाठी आपण लीव्ह लायसन्स करारनामा करणे आवश्यक आहे व तो नोंद करणेदेखील आवश्यक आहे. तसेच सोसायटीची परवानगीदेखील घेणे जरुरीचे आहे. याशिवाय आपण भाडेकरू म्हणून ठेवलेल्या व्यक्तीची माहिती संबंधित पोलीस ठाण्यात देणेदेखील बंधनकारक आहे.
आपण जर आपली सदनिका लीव्ह लायसन्स तत्त्वावर दिली तर सोसायटी आपणाला आपल्या मेन्टेनन्सच्या १० टक्के इतकीच जादा रक्कम बिनभोगवटा शुल्क म्हणून आकारू शकते. त्याहून जास्त रक्कम आकारत असल्यास त्याविरुद्ध आपण संबंधित उपनिबंधक सहकारी संस्था यांच्याकडे दाद मागू शकता. नियमाहून जादा बिनभोगवटा शुल्क आकारणे हे बेकायदेशीर आहे.
२) गृहनिर्माण संस्था पार्किंगसाठी चार्जेस लावू शकते का? डिपॉझिट घेऊ शकते का?
- राजेंद्र दळवी, ठाणे (प.)
संस्था आपली मोकळी असलेली जागा पार्किंगसाठी देऊ शकते किंवा त्याच्या वितरणाची पद्धत ठरवू शकते. अशा प्रकारे दिल्या गेलेल्या जागेसाठी संस्था भाडे आकारू शकते वा अनामत रक्कमही स्वीकारू शकते.
- मधू पाटील, अंधेरी
आपण आपली सदनिका लीव्ह लायसन्सवर देऊ शकता. कायद्याने तसा अधिकार आपणाला दिला आहे. त्यासाठी आपण लीव्ह लायसन्स करारनामा करणे आवश्यक आहे व तो नोंद करणेदेखील आवश्यक आहे. तसेच सोसायटीची परवानगीदेखील घेणे जरुरीचे आहे. याशिवाय आपण भाडेकरू म्हणून ठेवलेल्या व्यक्तीची माहिती संबंधित पोलीस ठाण्यात देणेदेखील बंधनकारक आहे.
आपण जर आपली सदनिका लीव्ह लायसन्स तत्त्वावर दिली तर सोसायटी आपणाला आपल्या मेन्टेनन्सच्या १० टक्के इतकीच जादा रक्कम बिनभोगवटा शुल्क म्हणून आकारू शकते. त्याहून जास्त रक्कम आकारत असल्यास त्याविरुद्ध आपण संबंधित उपनिबंधक सहकारी संस्था यांच्याकडे दाद मागू शकता. नियमाहून जादा बिनभोगवटा शुल्क आकारणे हे बेकायदेशीर आहे.
२) गृहनिर्माण संस्था पार्किंगसाठी चार्जेस लावू शकते का? डिपॉझिट घेऊ शकते का?
- राजेंद्र दळवी, ठाणे (प.)
संस्था आपली मोकळी असलेली जागा पार्किंगसाठी देऊ शकते किंवा त्याच्या वितरणाची पद्धत ठरवू शकते. अशा प्रकारे दिल्या गेलेल्या जागेसाठी संस्था भाडे आकारू शकते वा अनामत रक्कमही स्वीकारू शकते.
३) नॉमिनीच्या नावे भाग हस्तांतरण करताना जे हमीपत्र होणाऱ्या सदस्यांकडून घ्यायचे असते, त्याचा नमुना कोठे उपलब्ध होईल?
४) मूळ मालकाने कोणालाही सहयोगी सदस्य करून घेण्यासाठी विहित नमुन्यात अर्ज केला तर त्याला सहयोगी सदस्य करून घेणे आवश्यक आहे का?
५) सहयोगी सदस्याचे अधिकार काय? सदनिकेच्या मालकीत त्याला हक्क मिळतो का?
- सुधाकर लक्ष्मण, दहिसर
३. आपणाला हवा असलेला नमुना हा कोणत्याही उपविधीच्या पुस्तकात उपलब्ध होईल. आपण ज्या भाषेतील उपविधी घ्याल त्या भाषेत तो उपलब्ध होईल. (उदा. इंग्रजी / मराठी) याशिवाय हाऊसिंग फेडरेशनच्या मुंबई कार्यालयातदेखील त्याचा नमुना उपलब्ध होईल. मुंबई परिसरात ठाणे, कल्याण, वसई या ठिकाणीदेखील फेडरेशनची कार्यालये आहेत. त्या ठिकाणीही हा नमुना उपलब्ध होऊ शकतो.
४. एखादा सदस्य अन्य व्यक्तीला सहयोगी सदस्य करून घेण्यासाठी अर्ज करू शकतो. असा अर्ज पाठवल्यावर संस्थेच्या बैठकीत त्याला सदस्य करून घेण्याबद्दल ठराव मंजूर करून घ्यावा लागतो. त्यानंतर ती व्यक्ती सहयोगी सदस्य म्हणून काम पाहू शकते. सहयोगी सदस्य पुढील गोष्टी करू शकतो त्या अशा :
१) संस्थेच्या दैनंदिन कामकाजात भाग घेणे.
२) मतदान करणे, सभेमध्ये पदाधिकारी होणे, निवडणूक लढवणे.
३) संस्थेचे प्रतिनिधित्व करणे इ.
मात्र या साऱ्या गोष्टी मूळ सदस्याचा त्याला पाठिंबा असेपर्यंत तो हे सर्व काम करू शकतो. ज्या वेळी मूळ सदस्य त्याचा पाठिंबा काढून घेईल त्या वेळी ती व्यक्ती आपोआप सर्व कामे करण्यासाठी अपात्र ठरेल.
५. सहयोगी सदस्याला मालमत्तेमध्ये मालकी हक्क मिळत नाही. सर्वसाधारणपणे सहयोगी सदस्यत्व जर मूळ सदस्याने देण्यासाठी अर्ज केला असेल तर संस्था असे सहयोगी सदस्यत्व देण्याचे नाकारू शकत नाही. मात्र जी व्यक्ती सहयोगी सदस्य बनणार असेल ती जर कायद्याने अपात्र असेल तर अशा व्यक्तीला सहयोगी सदस्यत्व संस्था नाकारू शकते.
४) मूळ मालकाने कोणालाही सहयोगी सदस्य करून घेण्यासाठी विहित नमुन्यात अर्ज केला तर त्याला सहयोगी सदस्य करून घेणे आवश्यक आहे का?
५) सहयोगी सदस्याचे अधिकार काय? सदनिकेच्या मालकीत त्याला हक्क मिळतो का?
- सुधाकर लक्ष्मण, दहिसर
३. आपणाला हवा असलेला नमुना हा कोणत्याही उपविधीच्या पुस्तकात उपलब्ध होईल. आपण ज्या भाषेतील उपविधी घ्याल त्या भाषेत तो उपलब्ध होईल. (उदा. इंग्रजी / मराठी) याशिवाय हाऊसिंग फेडरेशनच्या मुंबई कार्यालयातदेखील त्याचा नमुना उपलब्ध होईल. मुंबई परिसरात ठाणे, कल्याण, वसई या ठिकाणीदेखील फेडरेशनची कार्यालये आहेत. त्या ठिकाणीही हा नमुना उपलब्ध होऊ शकतो.
४. एखादा सदस्य अन्य व्यक्तीला सहयोगी सदस्य करून घेण्यासाठी अर्ज करू शकतो. असा अर्ज पाठवल्यावर संस्थेच्या बैठकीत त्याला सदस्य करून घेण्याबद्दल ठराव मंजूर करून घ्यावा लागतो. त्यानंतर ती व्यक्ती सहयोगी सदस्य म्हणून काम पाहू शकते. सहयोगी सदस्य पुढील गोष्टी करू शकतो त्या अशा :
१) संस्थेच्या दैनंदिन कामकाजात भाग घेणे.
२) मतदान करणे, सभेमध्ये पदाधिकारी होणे, निवडणूक लढवणे.
३) संस्थेचे प्रतिनिधित्व करणे इ.
मात्र या साऱ्या गोष्टी मूळ सदस्याचा त्याला पाठिंबा असेपर्यंत तो हे सर्व काम करू शकतो. ज्या वेळी मूळ सदस्य त्याचा पाठिंबा काढून घेईल त्या वेळी ती व्यक्ती आपोआप सर्व कामे करण्यासाठी अपात्र ठरेल.
५. सहयोगी सदस्याला मालमत्तेमध्ये मालकी हक्क मिळत नाही. सर्वसाधारणपणे सहयोगी सदस्यत्व जर मूळ सदस्याने देण्यासाठी अर्ज केला असेल तर संस्था असे सहयोगी सदस्यत्व देण्याचे नाकारू शकत नाही. मात्र जी व्यक्ती सहयोगी सदस्य बनणार असेल ती जर कायद्याने अपात्र असेल तर अशा व्यक्तीला सहयोगी सदस्यत्व संस्था नाकारू शकते.
६) दोघांच्या नावावर असलेला फ्लॅट (पती / पत्नी) पतीच्या पश्चात फक्त पत्नीच्या नावावर होऊ शकतो का?
७) पतीच्या पश्चात पत्नीचेच एकटीचेच नाव फ्लॅटला लागू शकते का?
८) पतीच्या पश्चात पत्नी फ्लॅट विकू शकते का?
९) कायदेशीर मृत्युपत्र करायचे म्हणजे काय? ते कसे करायचे?
१०) प्रोबेट म्हणजे काय? ते केव्हा घ्यावे लागते?
- नंदिनी साठे, बदलापूर
६. आपला प्रश्न संदिग्ध आहे. आपण विचारत असलेल्या प्रश्नातील फ्लॅट हा पती / पत्नी यांनी खरेदी केला असेल व तो स्वकमाईतून खरेदी केला असेल तर त्यापैकी कोणीही एकजण आपला हिस्सा कुणालाही देऊ शकतो. त्यामुळे त्या व्यक्तीने जर त्याचे मृत्युपत्र वा इच्छापत्र केले असेल तर त्यांच्या वाटय़ाचा भाग कुणाच्याही नावावर हस्तांतरित करता येतो. मात्र ती व्यक्ती मृत्युपत्र / इच्छापत्र न करताच वारली असल्यास मात्र त्याला त्यांच्या धर्माप्रमाणे वैयक्तिक कायदा लागू होतो. या पाश्र्वभूमीवर त्यांच्या पहिल्या प्रश्नाचे उत्तर म्हणजे पतीने आपले इच्छापत्र केले असेल तर त्यांचा फ्लॅटमधील भाग पत्नीच्या नावे हस्तांतरित होऊ शकेल.
७. या प्रश्नाचे उत्तर हे याअगोदरच्या उत्तरामध्ये समाविष्ट आहे. त्यात दर्शविल्याप्रमाणे जर कागदपत्रे बनवलेली असतील तर पत्नीच्या नावे फ्लॅट होऊ शकेल.
८. पत्नीच्या नावे जर सदर फ्लॅट पतीने मृत्युपत्राने केला असेल व ते मृत्युपत्र जर कोणत्याही न्यायालयाने सदर मृत्युपत्र अवैध ठरवले नसेल तर पत्नी तो फ्लॅट विकू शकेल अथवा त्यांच्या मुलामुलीच्या सह्य़ा व ना-हरकत प्रमाणपत्र घ्यावे लागेल. त्या न घेता जर फ्लॅट विकला तर कायदेशीर अडचणी उद्भवू शकतात.
९. खरे म्हणजे मृत्युपत्र बनवताना कोणतेही खास नियम नाहीत. ते साध्या कागदावर केले तरी चालते. भविष्यात त्यावर आक्षेप घेतले जाऊ नयेत म्हणून मृत्युपत्र बनवताना पुढील काळजी घेणे आवश्यक आहे. ती अशी :
१) मृत्युपत्र फक्त स्वकष्टार्जित मालमत्तेचेच बनवावे. अन्य मालमत्तेचे मृत्युपत्र बनवण्याचा मृत्युपत्र बनवणाऱ्याला अधिकार नसतो.
२) मृत्युपत्र स्पष्ट व वापरलेल्या शब्दांचे अनेक अर्थ निघू शकतील अशा शब्दांनी बनवू नये. ज्या शब्दांमधून स्पष्ट अर्थ निघेल अशाच शब्दांत ते बनवावे.
३) मृत्युपत्राबरोबर वैद्यकीय दाखला जोडलेला असावा, जेणेकरून हे मृत्युपत्र विचार करण्याची क्षमता नसताना बनवले आहे असा आक्षेप त्याबाबत घेता येणार नाही.
४) मृत्युपत्र नोंद केले वा न केले तरी चालते; परंतु आपण मृत्युपत्र नोंद करणे केव्हाही चांगले असते.
५) मृत्युपत्रातील तरतुदींबद्दल वाद झाल्यास हे मृत्युपत्र वैध असल्याचा सक्षम न्यायालयाचा हुकूमनामा मिळवावा लागतो. त्यालाच कायदेशीर भाषेत ‘प्रोबेट’ असे म्हटले जाते.
अशा प्रकारे काळजी घेऊन केलेले मृत्युपत्र हे वैध म्हणजे कायदेशीर ठरते व त्याच्यावर घेतले जाणारे आक्षेप हे कायदेशीर कसोटीवर टिकू शकत नाहीत.
१०. एखादे मृत्युपत्र बनवल्यावर त्यातील तरतुदींबद्दल लाभार्थी वा कायदेशीर वारस यांच्यात मतभेद झाल्यास त्या मृत्युपत्राची वैधता न्यायालयामार्फत तपासली जाते. त्यात जर काही बेकायदेशीर भाग वा तरतुदी असतील तर त्या वगळून त्याच्या अंमलबजावणीचा हुकूम न्यायालय देते. त्याला प्रोबेट असे म्हणतात. अशा प्रकारे प्रोबेट मिळाल्यावर मृत्युपत्राची अंमलबजावणी कायदेशीर ठरते. काही ठरावीक शहरांत मृत्युपत्राच्या अंमलबजावणीपूर्वी प्रोबेट घेणे सक्तीचे केले आहे.
७) पतीच्या पश्चात पत्नीचेच एकटीचेच नाव फ्लॅटला लागू शकते का?
८) पतीच्या पश्चात पत्नी फ्लॅट विकू शकते का?
९) कायदेशीर मृत्युपत्र करायचे म्हणजे काय? ते कसे करायचे?
१०) प्रोबेट म्हणजे काय? ते केव्हा घ्यावे लागते?
- नंदिनी साठे, बदलापूर
६. आपला प्रश्न संदिग्ध आहे. आपण विचारत असलेल्या प्रश्नातील फ्लॅट हा पती / पत्नी यांनी खरेदी केला असेल व तो स्वकमाईतून खरेदी केला असेल तर त्यापैकी कोणीही एकजण आपला हिस्सा कुणालाही देऊ शकतो. त्यामुळे त्या व्यक्तीने जर त्याचे मृत्युपत्र वा इच्छापत्र केले असेल तर त्यांच्या वाटय़ाचा भाग कुणाच्याही नावावर हस्तांतरित करता येतो. मात्र ती व्यक्ती मृत्युपत्र / इच्छापत्र न करताच वारली असल्यास मात्र त्याला त्यांच्या धर्माप्रमाणे वैयक्तिक कायदा लागू होतो. या पाश्र्वभूमीवर त्यांच्या पहिल्या प्रश्नाचे उत्तर म्हणजे पतीने आपले इच्छापत्र केले असेल तर त्यांचा फ्लॅटमधील भाग पत्नीच्या नावे हस्तांतरित होऊ शकेल.
७. या प्रश्नाचे उत्तर हे याअगोदरच्या उत्तरामध्ये समाविष्ट आहे. त्यात दर्शविल्याप्रमाणे जर कागदपत्रे बनवलेली असतील तर पत्नीच्या नावे फ्लॅट होऊ शकेल.
८. पत्नीच्या नावे जर सदर फ्लॅट पतीने मृत्युपत्राने केला असेल व ते मृत्युपत्र जर कोणत्याही न्यायालयाने सदर मृत्युपत्र अवैध ठरवले नसेल तर पत्नी तो फ्लॅट विकू शकेल अथवा त्यांच्या मुलामुलीच्या सह्य़ा व ना-हरकत प्रमाणपत्र घ्यावे लागेल. त्या न घेता जर फ्लॅट विकला तर कायदेशीर अडचणी उद्भवू शकतात.
९. खरे म्हणजे मृत्युपत्र बनवताना कोणतेही खास नियम नाहीत. ते साध्या कागदावर केले तरी चालते. भविष्यात त्यावर आक्षेप घेतले जाऊ नयेत म्हणून मृत्युपत्र बनवताना पुढील काळजी घेणे आवश्यक आहे. ती अशी :
१) मृत्युपत्र फक्त स्वकष्टार्जित मालमत्तेचेच बनवावे. अन्य मालमत्तेचे मृत्युपत्र बनवण्याचा मृत्युपत्र बनवणाऱ्याला अधिकार नसतो.
२) मृत्युपत्र स्पष्ट व वापरलेल्या शब्दांचे अनेक अर्थ निघू शकतील अशा शब्दांनी बनवू नये. ज्या शब्दांमधून स्पष्ट अर्थ निघेल अशाच शब्दांत ते बनवावे.
३) मृत्युपत्राबरोबर वैद्यकीय दाखला जोडलेला असावा, जेणेकरून हे मृत्युपत्र विचार करण्याची क्षमता नसताना बनवले आहे असा आक्षेप त्याबाबत घेता येणार नाही.
४) मृत्युपत्र नोंद केले वा न केले तरी चालते; परंतु आपण मृत्युपत्र नोंद करणे केव्हाही चांगले असते.
५) मृत्युपत्रातील तरतुदींबद्दल वाद झाल्यास हे मृत्युपत्र वैध असल्याचा सक्षम न्यायालयाचा हुकूमनामा मिळवावा लागतो. त्यालाच कायदेशीर भाषेत ‘प्रोबेट’ असे म्हटले जाते.
अशा प्रकारे काळजी घेऊन केलेले मृत्युपत्र हे वैध म्हणजे कायदेशीर ठरते व त्याच्यावर घेतले जाणारे आक्षेप हे कायदेशीर कसोटीवर टिकू शकत नाहीत.
१०. एखादे मृत्युपत्र बनवल्यावर त्यातील तरतुदींबद्दल लाभार्थी वा कायदेशीर वारस यांच्यात मतभेद झाल्यास त्या मृत्युपत्राची वैधता न्यायालयामार्फत तपासली जाते. त्यात जर काही बेकायदेशीर भाग वा तरतुदी असतील तर त्या वगळून त्याच्या अंमलबजावणीचा हुकूम न्यायालय देते. त्याला प्रोबेट असे म्हणतात. अशा प्रकारे प्रोबेट मिळाल्यावर मृत्युपत्राची अंमलबजावणी कायदेशीर ठरते. काही ठरावीक शहरांत मृत्युपत्राच्या अंमलबजावणीपूर्वी प्रोबेट घेणे सक्तीचे केले आहे.
Source :- Click Here
Dadoji Kondev Co-operative Society Office ;- Adinath Gurudatta Mandir Near Acharya College Chembur Govandi Road Mumbai : 400071 Mukhya Pravartak :- Ravindra Mhatre
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा